Milli Eğitim Bakanlığı, akran zorbalığı ile siber zorbalığı disiplin suçları arasına aldı. Peki akran zorbalığı nedir, nasıl önlenir?
Milli Eğitim Bakanlığı’nca (MEB) Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’nde yapılan değişiklik ile akran zorbalığı ile siber zorbalık disiplin suçları arasına alındı. Son dönemlerde hem küçük yaşlardaki öğrenciler hem de ergenlik dönemindeki öğrenciler için sorun haline gelen akran zorbalığı nedir? Akran zorbalığıyla nasıl mücadele edilir?
AKRAN ZORBALIĞI NEDİR?
Uzmanlara göre, çocuklar arasındaki psikolojik, fiziksel, sosyal ve sözel saldırılar, akran zorbalığı olarak kabul ediliyor.
Zorba davranış gösteren ve zorbalığa uğrayan çocuk arasında güç eşitsizliği vardır. Genellikle zorba davranışlar uygulayan çocuk; yaşça daha büyük, fiziksel açıdan daha güçlü ya da sosyal olarak daha kalabalık bir gruptan olabilir. Akran zorbalığı, genel kanının aksine yalnızca fiziksel zorbalık şeklinde görülmez. Fiziksel zorbalık akran zorbalığı türlerinden sadece birisidir. Sözel ve sosyal zorbalık da sık karşılaşılan zorbalık türlerindendir.
AKRAN ZORBALIĞI TÜRLERİ
Akran zorbalığını kendi içerisinde üçe ayırmak mümkündür. Sözel zorba davranışlar; kişiye lakap takılması, alay edilmesi, küfür edilmesi ve gurur kırıcı sözel ifadeler olarak açıklanabilir. Duygusal zorba davranışlar; arkadaş grubu içinde dışlamak, görmezden gelmek, yardım etmemek, ortak grup aktivitelerinde görev veya sorumluluk vermek şeklinde tanımlanabilir. Fiziksel zorba davranışlar ise; fiziksel güç kullanarak yapılan davranışlardır. Bu davranışlar; yanından geçerken omuz atmak, iteklemek, tekme veya yumruk atmak gibi fiziksel eylemleri içeren davranışlardır.
SİBER ZORBALIK NEDİR?
Bir kişi ya da grup tarafından elektronik temelli iletişim araçlarının bir kişiye karşı saldırgan, kasıtlı ve tekrarlı bir biçimde kullanılmasıdır. Kişi hakkında internette söylenti ve dedikodu yaymak, cep telefonu aracılığıyla izin almadan kişinin özel ve mahrem fotoğraflarını çekmek ve yaymak, tehdit içeren, utandıran ve kırıcı mesajlar göndermek, kişisel bilgileri kullanarak başkalarına o kişiymiş gibi zarar verici çevrimiçi faaliyetlerde bulunmak, kişinin video veya fotoğrafları ile ona şantaj yapmak siber zorbalık örnekleridir.
ÇOCUKLAR NEDEN ZORBALIK YAPAR?
Ortalama 4-6 yaş arasında ki çocukların aktif olarak birbirleriyle anlamlı şekilde oyun oynamaya başlamalarıyla birlikte akran zorbalığı davranışına başladıkları görülmektedir. Okul öncesi döneme denk gelen bu süreçler içerisinde ki çocukların nasıl iletişim kuracaklarını bilmedikleri, akranlarına istediklerini kabul edilebilir yoldan söylemeyi beceremedikleri için sözel, duygusal ve fiziksel zorbalık yoluna başvururlar.
Zorbalık yapan çocuklar davranışları üzerinden kendilerini daha güçlü hissetmektedirler. Bu güçlü olma duygusu üzerinden aldıkları haz fazla oldukça ve yaşları ilerledikçe bu davranışlar kalıplaşmaya başlar ve çocuğun iletişim kurma becerilerinin temelini oluşturur. İlerleyen yıllarda ise bu davranış kalıpları yerleşmiş olur.
ZORBALIĞIN ÇOCUKLAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Akran zorbalığı davranışına maruz kalan çocukların okul başarısında keskin düşüşler görülmektedir. Mağdur çocuk dikkatini derslerine değil, hedef olmaktan nasıl kaçacağı üzerine yöneltmektedir. Çevresindeki diğer arkadaşlarına oranla; daha içine kapanık, daha huzursuz ve daha stresli olduğu görülmektedir. Tüm bu durumlar; çocuğun okula gitmek istememesine, okuldan kaçmasına veya okul fobisi geliştirmesine sebep olabilmektedir.
AKRAN ZORBALIĞINA MARUZ KALAN ÇOCUĞA NASIL YAKLAŞMALI?
Zorbalığa maruz kalmış çocuk birçok olumsuz duyguyu bir arada yaşar. Böyle bir durumda ebeveyn ve öğretmenlerin öğrenciyi hassas bir tavırla dinlemeleri ve bireysel çözümler üretmeleri gerekir. Şiddet karşısında ailenin soğukkanlılığını koruması da önemlidir. Çünkü ailenin duygusal tepkileri çocuğun da tepkilerini belirleyecektir. Anne babanın olay karşısında fazla tepki göstermesi çocuğun utanmasına yol açabilir.
Çocuklarınızı dinlerken kurduğunuz cümlelerin yaşadıkları üzüntüyü, utancı ya da korkuyu daha fazla artırmaması çok önemlidir. Çocukların duygularına odaklanan ‘Çok zorlanmış olmalısın!’ gibi cümleler kullanabilirsiniz. Bu cümle hem çocukların yaşadığı zorluğu anlayabildiğinizi gösterir hem de çocukları yaşadıklarını daha fazla anlatma konusunda cesaretlendirir.
Çocukların hakkını arama davranışını öğrenmesi önemlidir. Zorbalığa uğrayan çocuğunuz için yapacaklarınız ona bütün hayatı boyunca haksızlık karşısında takınacağı tutumu öğretecektir. Olayın bütün yönetimini üstünüze alır, görüşmeleri siz yaparsanız çocuğunuzun kendini savunmayı öğrenmesini engellersiniz. Çocuğunuza okul hiyerarşisi içinde kendi hakkını aramayı ve çözüm üretmeyi öğretmelisiniz. Ayrıca çocuk öğretmenlerinden de yardım isteyebileceğini bilmelidir.
SİBER ZORBALIĞA KARŞI NE YAPMALI?
Zorbalığın sosyal medya platformları üzerinden gerçekleşmesi durumunda zorbalık davranışı sergileyen kişinin engellenmesi, ilgili paylaşım sitesine ekran görüntüleri ile rapor edilmesi, aynı okula giden öğrenciler arasında ise okul yönetimine ekran görüntüleri ile bilgi verilmesi ve hukuksal süreç başlatılarak suç duyurusunda bulunulması şeklinde müdahale edilebilir. Bunun yanı sıra ebeveynlerin/ bakım verenlerinde çocuk için ulaşılabilir olması, çocuklarını siber zorbalık konusunda bilgilendirmeleri, çocuğun onlardan destek alabileceğini bilmesi ve hissetmesikoruyucu ve önleyici anlamda önem taşımaktadır.
Bu çerçevede;
Sosyal medya hesap şifrelerini kimseyle paylaşmaması,
Zorbalık yapan kişinin engellenmesi,
Zorbalığa karşılık vermemesi,
Durumu ebeveynine ya da güvendiği bir yetişkine söylemesi,
Olan her şeyi kanıt olması açısından kaydetmesi ve saklaması,
Sosyal medya sitelerinin topluluk kurallarının işletilerek şikayet edilmesi,
Acımasız içerikleri kabul etmemesi,
Rahatsız olduğu hiçbir şeyi paylaşmaması yönünde çocuğu bilgilendirmek önemlidir.