Yumurta Nedir?
Yumurta, kadının üreme hücresidir. Kadının kalıtsal bilgisi olan DNAsını taşır. Vücuttaki en büyük hücredir. Tüm vücut hücrelerinde 46 kromozom bulunurken, yumurtada 23 kromozom vardır. Yumurtalar , ovaryumda üretilip (yumurtalık), fallop tüpleri ( yumurta kanalları) tarafından döl yatağına ulaştırılır.
Yumurta hücresi, erkeğin sperm hücresi ile döllenince, spermdeki 23 kromozomla yumurtadaki 23 kromozon birleşir. İki hücrenin birleşmesi sonucu 46 kromozomlu zigot oluşur. Bölünerek embryo olur ve bebeğin oluşumu başlar.
Her kadın ayda 1 tane yumurta üretir. Yumurta, o ay sperm tarafından döllenmeyince, vücut tarafından regl ile beraber atılır.
Yumurta Dondurma Nedir? Kadınların üreme hücresi olan yumurtaların üretimi, yaşla beraber miktar ve kalite anlamında ciddi şekilde düşer. Menopozda ise tamamen durur. Yumurtaların dondurulması, ileri yaşta anne olmayı planlayanların, daha genç yaştaki üreme yetilerini kaybetmeden, ileride bu yumurtaları kullanıp tüp bebek yöntemiyle çocuk sahibi olmalarını sağlar.
Bebek sahibi olmayı, kariyer gibi sebeplerle ileri yaşa ertelemek isteyenlerin yanısıra henüz evlenmemiş olanlar, ailesinde erken menopoz hikayesi olanlar, kanser tedavisi gibi yumurta hücrelerine zarar verecek tedavi içersinde olanlar, hazırdaki yumurtalarını ileride bebek sahibi olmak için dondurup saklaması mümkündür.
Yumurta dondurma işlemi nasıl yapılır?
Yumurta dondurma işleminde daha başarılı sonuç için, her ay üretilen bu tek yumurta değil, daha fazla yumurtanın dondurulması tercih edilir. 8-10 yumurta sayısı genellikle istenen rakamdır. Her ay 1 yumurta almak yerine, 1 seferde bu sayıya ulaşılmaya çalışılır. Bunun için , hormon ilacları ile bu sayı fazlalaştırılmaya çalışılır. 1 hafta kadar süren hormon tedavisi sonucunda olgunluğa ulaşan yumurtalar, özel ameliyathane şartlarında, rahimden toplanır.
Toplanan yumurtalar, laboratuara girer, içlerindeki sıvı tamamen boşaltılır. Sıvının alınması, yumurtayı dondururken zarar görmemesi içindir. Katı hale gelen yumurtalar, vitrifikasyon denen bir teknikle -196 derece azot içinde dondurulur. Dondurulan yumurtalar teorik olarak ömür boyu saklanabilse de, Türkiye yasalarına göre 5 sene saklanabilir. Kişi, 5 senenin sonunda kendi isteğiyle saklama süresini daha uzun sürelere uzatabilir.
Ne zamana kadar yumurta dondurabilir ve kaç yaşına kadar donmuş yumurtamı kullanabilirim?
Menopoza girilene kadar dondurma yapılabilir. Fakat menopoz yaşı civarı, yumurtaların kalitesinde ciddi sorunlar oluşmaktadır ve gebelik şansı çok azalmaktadır. Yumurta dondurmanın en iyi yaşı, yumurtaların kalitesi bozulmadandır. Kanda AMH denen bir hormon, genellikle yumurtaların sayısı ile ilgili çok önemli bilgiler verir. AMH hormonunu takip ederek, yumurtaların dondurulabileceği zamanı saptamak mümkündür. Kandaki AMH seviyesinin düşmeye başlaması, yumurtaların sayısında da düşme oluştuğunu göstermektedir. Bu aşama, yumurtaların dondurulması için en uygun zamandır.
Embryo transfer için ise, bebeğin yerleştiği ve büyüyeceği yer olan rahim, kadınlarda yıllar içinde yaşlanMAMAKtadır. Yani, rahim genellikle her yaşta, bebeği kabul edebilir. Dolayısıyla, dondurulmuş yumurtalarla oluşacak olan bebekler, rahme her yaşta konabilir.
Yumurta dondurmak için evlilik şartı aranmamaktadır fakat embryo transfer için gereklidir.
EMBRYO DONDURMA
Embryo Nedir?
Tüp bebek tedavisinde, anne adayı yumurta toplama işleminden geçtikten sonra, laboratauar ortamında baba adayının spermi ile yumurtaları döllenir. Bu döllenme sonucu bebeği oluşturacak 46 kromozomlu yeni bir hücre oluşur. Embryo, spermin yumurtayı dölledikten sonra, bebeğin oluşumu için hücre bölünmesinin başladığı ilk evredir. Yumurta, bir tek annenin DNA sını taşırken, embryo, anne ve babanın DNA sını beraber taşır.
Embryo Dondurma Nedir?
Tüp bebek tedavilerinde, labaratuar ortamında döllenen yumurtalardan oluşan embryolardan, yasal olarak 35 yaş altına 1 adet, 35 yaş üstüne ise 2 adet embryo transfer edilebilir. Fakat, anne adayından toplanan yumurtalardan daha fazlası döllenmiş olup kaliteli embryo haline gelmişse , bu fazla embryolar ileride değerlendirilmek için, dondurulup saklanabilir. Fazla embryoların dondurulması, tüp bebek tedavilerinde çocuk sahibi olmadaki başarı yüzdesini artırdığı gibi, ekonomik ve medikal konfor olarak da daha avantajlıdır. Bunun sebebi, tekrar yumurta toplama işlemine, yumurtaları büyütmek için yüksek dozlu hormon iğnelerine ve ilaç kullanımına gerek olmaz. Zaten elde edilmiş donmuş embryolar sayesinde bu işlem atlanır.
anne adayından bir seferde toplanan yumurtalardan elde edilen embryolar, sonra bir kaç kez daha transfer için kullanılabilir;
Embryo dondurma, bununla beraber, aşağıdaki sebeplerden dolayı da tercihtir:
- Embryo transferinden sonra artan kaliteli fazla embryolar varsa
- Rahmin, embryoyu tutacak endometrium dokusu yeteri kadar kalınlaşmamış ise
- Tüp bebek tedavisi sırasında myom gibi bir takım rahim içine cerrahi müdahele gereken durumalarda
- Polikistik over hastalarında, yumurta büyütmek için kullanılan ilaçlar sonucundaki aşırı uyarılma durumu olan OHSS vakalarında
- Kemoterapi ve radyoterapi kullanılacak kanser tedavileri öncesi
Yapılan bilimsel araştırmalar, embryo dondurma yöntemi ile doğan bebeklerin, normal yolla doğan bebeklerden anomali olarak hiç bir farkı olmadığını ve donduktan 15 sene sonra bile transfer edilen embryolardan sağlıklı hamilelik gerçekleştiğini göstermiştir. Yumurta dondurmada olduğu gibi, dondurulmuş embryoların da saklanma süresi de ülkemizde yasal olarak 5 senedir. 5 sene sonrasında, çiftler, dilekçe vererek her sene bu süreyi uzatabilir.
Embryo Dondurma ve Embryo Transfer İşlemi Nasıl Yapılır?
Embryo dondurmak için önce yumurta toplama işlemi yapılır. Yumurtalar, duruma göre 1-2 hafta kadar süren hormon iğneleri bitiminde kısa bir operasyonla toplanır. Daha sonra babadan alınan sperm ile laboratuar ortamında döllenir.
Döllenen yumurta, zigot evresinden sonra bölünmeye başlayarak bir kaç gün içinde embryo halini alır. Embryo, koruyucu bir solüsyon içinde dengelendikten sonra dondurulur ve -196C nitrojen içersinde, kriyoprerezervasyon odalarında depolanır. Vitrifikasyon tekniği ile embryoların ileride çözüldüğünde yaşama oranları %90lara çıkmıştır.
Donmuş embryolar, istenildiğinde çözülür ve bebek sahibi olmak amacıyla ana rahmine transfer edilir.
Bu işleme Embryo Transferi denir. Transfer öncesi, anne rahminin iç yüzeyinin ( endometrium) hazırlanması gerekir. Düzenli adet gören kadınlarda ilaca gerek kalmadan, düzensiz adeti olanlarda 2 haftalık hormon tedavisiyle hazırlanır.
Dondurulmuş yumurta kullanılmak istendiği zaman, Türkiye’deki yasalara göre evli olmak gereklidir. Kadın, adetinin 3.günü tüp bebek merkezine gelir ve rahim gebeliğe hazırlandıktan sonra, dondurulmuş yumurta çözülerek hayata geçirilir. Yumurtanın içine kocanın spermi, mikroenjeksiyon yöntemi ile ( ICSI) enjekte edilir ve bunun sonucunda oluşan embryolar (yani 3 ve 5 günlük insan hücreleri) , kadının hazırlanmış rahmine konarak gebelik sağlanır.
Yumurta dondurma ve embryo dondurma işlemleri , çok uzun seneler yapılan ve son derece güvenli işlemlerdir. Tüp bebek tedavilerinde 20 yıldan fazla uyguanan embryo dondurma ve çözme işlemiyle dünyaya gelen yüzbini aşkın bebek son derece sağlıklı doğmuştur.
Yumurta / Yumurtalık Dondurma – Sperm Dondurma ve SGK yönetmeliği:
2015’te çıkan yeni bir kanunla, artık kanser hastaları dışında erken menopoz tehdidi olan hastalarda da yumurtaları dondurabiliyoruz. Erken menopoz tehdidi, yumurta reservlerinin giderek azalmasına sebep olur.Bu 20 yaşında da olabilir, 35 yaşında da olabilir. Erken menopoz tehdidi olan hastalar, evlenmemiş olabiliyor, o anda çocuk sahibi olmaları şansı olmayabiliyor, yakın dönemde evlilik şansları olmayabiliyor, ya da kariyer sebebiyle, evliliklerini geciktirmiş olabiliyor.
Yeni yönetmelik ile bu hastalar da, yumurtalarını dondurma şanslarını yasal olarak elde etmiş oluyorlar.
Yeni yönetmeliğe göre, kadın ve erkeklerde üreme hücreleri ve gonad dokularının saklanmasını gerektiren tıbbi zorunluluk halleri şunlardır:
KADINLARDA:
- Kemoterapi ve radyoterapi gibi hücrelere zarar veren tedaviler öncesinde,
- Üreme fonksiyonlarının kaybedilmesine yol açacak olan ameliyatlar ( yumurtalıkların alınması gibi operasyonlar) öncesinde
- Düşük yumurta rezervi olup henüz doğmamış veya aile öyküsünde erken menopoz hikayesinin üç uzman tabipten oluşan sağlık kurulu raporu ile belgelendirilmesi durumunda.
ERKEKLERDE:
- Cerrahi yöntemlerle sperm elde edilmesi halinde
- kemoterapi ve radyoterapi gibi gonad hücrelerine zarar veren tedaviler öncesinde,
- üreme fonksiyonlarının kaybedilmesine yol açacak olan ameliyatlar ( testislerin alınması ve benzeri) öncesinde,
- çok az sayıda sperm olması (kriptozoopermi) durumunda,