Günümüzde toplumda her dört kişiden 2’sinde görülen bel fıtığı önemsenmediğinde ciddi sağlık sorunlarını beraberinde getirir. Ayrıca kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkiler. Genellikle fazla kilo ile beraber yaşanma riski artığı söylenir. Peki Bel fıtığı nedir ve neden olur?
Günümüzde özellikle masa başı çalışanlarında ve ev hanımların sıklıkla yaşadığı bel fıtığı erken evrede teşhis edilip tedavi edilmesi gerekir. Kemik yaşı yaşlandıkça tamiri zor olduğundan bu hastalıkta erken teşhis çok önemlidir. Omurgadaki iki diskin ani bir darbe ya da dengesiz bir hareket sonucu ile kayması sonucu içindeki sıvının dışarı doğru akması bel fıtığına neden olur. Bu durumun sonucunda kişide ilk başlarda kol ve bacaklarında uyuşma ve his kaybı yaşar. Erken teşhisten sonra bu hastalıkta tedaviler en fazla 6 hafta sürer. Yapılan bazı araştırmalarda bel fıtığına ani hareketin yanı sıra aşırı kilo da neden olabilir. Kilo vücut ağırlığını aşağı doğru çektiğinden omurilik hasar alabilir. Sadece omurilik değil aynı zamanda kemiklerinde zedelenmesine yol açar. Bu yüzden uzmanlar yaş ve boy endeksine göre kişinin mutlaka kilosuna dikkat etmesi gerektiğini hatırlatır. Ayrıca gebe kadınlarda da sıklıkla rastlanan bu durum için uzmanlar mutlaka uzman bir doktor yardımı alınmasını önerir.
Bel fıtığı hakkında merak edilenleri Beyin, sinir ve omurga cerrahı Op. Dr. Fatih Kırar anlattı…
Bel Fıtığının Belirtileri Nelerdir?
İlk belirtisi kalça ve bel arasındaki kısmın şiddetli ağrıması
Zamanla bacak ve kol hareketlerinde his kaybı
Sırt hareketleri sırasında ağrı ve krampların yaşanması
Bacak hareketi sırasında sinir ağrısı çekme
Vücutta artan his kaybı
Yürürken zorlanma sırasında düşük ayak sendromunun yaşanması
Oturmada zorlanma
Sürekli uzanma isteğinin olması
Mesane ve bağırsak kontrolünde kayıplar ise nadiren de olsa yaşanır. Bu durum yaşandığında bel fıtığı çok ciddi bir boyuttadır demektir.
Bel fıtığı teşhisi nasıl konur ?
Bel fıtığının olup olmaması sadece belirtilere bağlı gelişmez bunun için uzman fiziki muayene ve MRI çekimi ister. Belirti testlerle ağrının kaynağı bulunur. Aynı zamanda nörolojik muayene sırasında da kişinin bel fıtığı etkisi ile ne kadar his kaybı yaşayıp yaşamadığına bakılır. Özellikle diz ve ayaktaki refleks durumu gözetilir. Kas testi için elektrik muayenesi ile his ölçülür. Düz bacak kaldırma yöntemi ile de bel fıtığı teşhis edilir. Sırt üstü uzanıp ağrı çektiğiniz bacağınızı düz yukarı kaldırınız eğer diz kapağında şiddetli ağrı meydana gelirde bel fıtığı olma ihtimaliniz var.
Bel Fıtığı Nasıl Önlenir?
Cerrahi operasyonu kişinin tamamen vücut hareketleri sırasında zorlanma yaşadığında yapılır. Ancak bunun öncesinde ilaç ve fizik tedavi yapılır. Uzmanlar bu hastaların genellikle dinlenmeleri gerektiğini öneriyor. Bu da ek ağrıları dindirecek ilaç tedavisi uyguluyor. Bel fıtığına neden olan sinir durumuna kontrol edilir. Bu durum tedavi sonrasında nüksedip edilmeyeceği sinir tedavisi sırasında ortaya çıkar. Ayrıca bel fıtığı hakkında halk arasında doğru bilinen bir yanlış vardır. O da bel fıtığı olanların uzun süre egzersiz yapmaması gerektiğidir. Ancak uzmanlar bel fıtığı hastalarının fizik tedavide düzenli egzersizler yapmaları gerektiğini öneriyor.
Bel Fıtığında Cerrahi Olmayan Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Bel fıtığı teşhisi konulan bir hastaya doktor kısa istirahat, ağrıya neden olan tahrişin azaltmaya yönelik anti-inflamatuar ilaçlar, ağrı kontrolü için ağrı kesiciler, fizik tedavi, egzersiz veya epidural steroid enjeksiyonları gibi tedavi yöntemleri önerebilir. Eğer istirahat önerilirse doktorunuza ne süreyle yatak istirahati yapmanız gerektiğini sormalısınız. Çünkü gerektiğinden uzun süren yatak istirahati eklem sertliği ve kas güçsüzlüğüne sebep olabileceği için ağrılarınızı azaltabilecek hareketler yapmanızı da zorlaştıracaktır. Bu nedenle bel ağrısı için 2 gün ve bel fıtığı için 1 haftadan uzun süren istirahat önerilmez. Ayrıca sert yatakta ya da yerde yatmanın fıtık ve ağrı tedavisinde kanıtlanmış hiçbir etkinliği yoktur. Öte yandan doktorunuza bel fıtığı tedavisi süresince işe devam edip edemeyeceğinizi de sormalısınız.Bel fıtığı hastalığınız ileri seviyeye ulaşmamış ise ve işe devam etmeniz geriyorsa, tedaviye başlamanın yanı sıra, bir hemşire ya da fizyoterapist yardımı ile belinize aşırı yük bindirmeden günlük aktivitelerinizi nasıl yapabileceğinize dair bilgi almalısınız. Cerrahi olmayan bel fıtığı tedavisinin amacı, fıtıklaşmış diskten kaynaklanan sinir tahrişini azaltmak ve hastanın genel durumunu düzelterek omurgayı koruyarak genel işlevselliğini artırmaktır.
Doktor tarafından bel fıtığı için önerilebilecek ilk tedaviler arasında; ultrasonik ısıtma tedavisi, elektrik uyarıları, sıcak uygulama, soğuk uygulama ve elle masaj gibi tedaviler vardır. Bu uygulanmalar bel fıtığı ağrısını, inflamasyonu ve kas spazmını azaltabilir ve bir egzersiz programına başlanmasını kolaylaştırır.
Bel Fıtığı Tedavisinde Çekme ve Germe Yöntemi
Bel fıtığında traksiyon (çekme, germe) yöntemi bazı hastalarda ağrının bir nebze hafiflemesini sağlayabilir; ancak bu tedavinin mutlaka bir fizik tedavi uzmanı ya da fizyoterapist tarafından uygulanması gerekir. Aksi takdirde bu uygulama geri dönüşü olmayan zararlara yol açabilir.
Bel Fıtığı İçin Korse Tedavisi Etkili Midir?
Bazı durumlarda doktorunuz bel fıtığı tedavisinin başlangıcında ağrınızı azaltmak için bel fıtığı korsesi (yumuşak ve bükülebilen bir sırt desteği) kullanmanızı önerebilir. Ancak bel fıtığı korseleri fıtıklaşmış diskin iyileşmesini sağlamazlar.
Elle uygulanan tedaviler, sebebi belirsiz bel ağrılarında kısa vadeli rahatlama sağlasa da disk hernilerinin çoğunda bu tür uygulamalardan kaçınılmalıdır.
Bir fizik tedavi veya egzersiz programı genelde sırt ağrısını ve bacak şikayetlerini azaltmaya yönelik hafif esneme ve duruş değiştirme hareketleri ile başlar. Ağrınız azaldığı zaman esneklik, kuvvet, dayanıklılık artırıcı ve normal bir hayat tarzına dönmeye yönelik yoğun egzersizlere başlanabilir.
Egzersizlere bir an önce başlanmalı ve bel fıtığı tedaviniz ilerledikçe egzersiz programı buna uygun planlanmalıdır. Evde uygulanabilecek bir egzersiz ve esneme programı öğrenilerek uygulanması da tedavinin önemli bir parçasıdır.
Bel Fıtığında İlaç Tedavisi Yöntemi
Ağrıyı kontrol etmeye yarayan ilaçlara ağrı kesiciler (analjezikler) denir. Çoğu durumda bel ve bacak ağrısı aspirin veya asetaminofen gibi yaygın olarak kullanılan (reçetesiz satılabilen) ağrı kesicilere cevap verir.
Ağrının bu ilaçlar ile kontrol edilemediği hastalarda, non-steroidal anti-inflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) denen bazı analjezik-antiinflamatuar ilaçlar bel fıtığı sonucu oluşan ve ağrının asıl kaynağı olan tahriş ve yangının kontrolü için eklenebilir. Eğer şiddetli ve geçmeyen ağrınız varsa doktorunuz kısa bir süre için narkotik analjezikler de reçete edebilir. Bazı durumlarda tedaviye kas gevşeticiler eklenebilir. Kas gevşeticilerden yüksek doz almak iyileşmenizi hızlandırmayacaktır zira bu ilaçlar yan etki olarak bulantı, kabızlık, sersemlik, dengesizlik ve bağımlılık yapabilir. Tüm ilaçlar sadece tarif edildiği şekilde ve miktarda alınmalıdır. Doktorunuza kullandığınız her türlü ilacı (reçetesiz aldıklarınız dâhil) bildirin ve size önerilen ağrı kesicileri daha önce denediyseniz, bunların sizde işe yarayıp yaramadıklarını anlatın. Reçeteli veya reçetesiz satılan ağrı kesici ve NSAID’lerin uzun süreli kullanımının doğurabileceği sorunlar (mide rahatsızlığı veya kanaması) açısından doktorunuz tarafından takip edilmelisiniz.
Anti-inflamatuar etkileri olan başka ilaçlar da mevcuttur. Kortizonlu ilaçlar (kortikosteroid) bazen çok şiddetli bel ve bacak ağrısı için kuvvetli anti-inflamatuar etkileri sebebi ile reçete edilirler. NSAID’ler gibi kortikosteroidlerin de yan etkileri olabilir. Bu ilaçların faydaları ve risklerini doktorunuzla konuşmalısınız. Epidural enjeksiyonlar veya “bloklar”, çok şiddetli bacak ağrılarını rahatlatmak için kullanılabilir. Bunlar, epidural boşluğa (spinal sinirler etrafındaki boşluk), doktor tarafından yapılan kortikosteroid enjeksiyonlarıdır.
İlk enjeksiyon ileriki tarihlerde bir veya iki enjeksiyonla desteklenebilir. Bunlar genelde katılımcı bir rehabilitasyon ve tedavi programı dahilinde yapılırlar. Ağrıyı tetikleyen noktalara yapılan enjeksiyonlar, yumuşak doku ve kaslara direk olarak yapılan lokal anestetik enjeksiyonlarıdır. Bazı durumlarda ağrı kontrolü için faydalı olmalarına rağmen tetikleyici noktalara yapılan enjeksiyonlar fıtıklaşmış diskin düzelmesini sağlamaz.
Bel Fıtığı Cerrahisi
Bel fıtığı ameliyatının amacı fıtıklaşmış diskin sinirlere baskı yaparak tahrişini ve bu şekilde ağrı, kuvvet kaybı gibi şikayetlere sebep olmasını önlemektir. Bel fıtığı ameliyatında en yaygın uygulanan yönteme diskektomi ya da kısmi diskektomi denir. Bu yöntem fıtıklaşmış diskin bir kısmının çıkarılmasıdır. Diskin tam olarak görülebilmesi için diskin arkasındaki lamina denilen kemik oluşumun küçük bir kısmının çıkarılması gerekebilir. Kemik çıkarılması mümkün olan en az düzeyde tutulursa buna hemilaminotomi, daha yaygın şekilde yapılırsa hemilominektomi denir. Daha sonra fıtıklaşmış disk dokusu özel tutucular yardımıyla çıkartılır. Sinire bası yapan disk parçası çıkartıldıktan sonra sinirdeki tahriş kısa zamanda yok olarak tam iyileşme sağlanabilir. Günümüzde bu işlem yaygın olarak bir endoskop ya da mikroskop kullanılarak küçük cerrahi kesiler ile yapılabilmektedir.Diskektomi lokal, spinal veya genel anestezi altında yapılabilir. Hasta ameliyat masasına yüzüstü yatırılır ve hastaya çömelme pozisyonuna benzer bir pozisyon verilir. Fıtıklaşmış diskin üzerindeki cilde küçük bir kesi yapılır. Daha sonra omurga üzerindeki kaslar kemikten ayrılarak kenara çekilir. Cerrahın sıkışan siniri görebilmesi için küçük bir miktar kemik çıkarılabilir. Fıtıklaşmış disk ve diğer kopmuş parçalar sinirin üzerinde hiçbir baskı kalmayacak şekilde çıkarılır. Sinirin herhangi bir baskıya maruz kalmayacağından emin olmak için mevcut olabilen kemik çıkıntılar (osteofitler) de çıkarılır. Bu işlemde genelde çok az miktarda kanama ile karşılaşılır.