Postpartum depresyon, doğum sonrası depresyonu veya lohusalık depresyonu olarak da bilinen bir durumdur. Bu durum, doğumdan hemen sonra veya birkaç hafta içinde başlayabileceği gibi, hamilelik döneminde, hatta doğumdan aylar sonra da başlayabilir. Bebeğin doğumuyla birlikte başlayan heyecan, endişe, korkular veya aşırı neşe gibi duygular annelerde çeşitli duygu durum değişikliklerine sebep olup, zamanla depresyona dönüşebilir. Postpartum depresyon bazı kadınlarda kısa bir süre içinde kendiliğinden geçerken bazı kadınlarda ise daha uzun sürebilir. Bu durum genel olarak, terapiler ve ilaçlarla tedavi edilebilir. Tedaviye erken başlanması, annenin bebeğiyle daha hızlı bağ kurması açısından önemlidir.
Postpartum Nedir?
Postpartum, halk arasında lohusalık olarak adlandırılan ve bir kadının doğum sonrası sürecini ifade eden bir terimdir. Bu süreç doğumdan hemen sonra başlar ve genellikle 2-3 aya kadar devam edebilir. Yeni doğum yapmış kadınların içinde bulunduğu bu süreçte, fiziksel iyileşme kadar yaşadıkları duygusal ve hormonal değişiklikler de yer alır. Doğum sonrası başlayan vajinal kanama ve süt üretimi, annelerin yaşadığı hormonal değişikliklerin başında gelir. Uzun bir süre devam edebilecek bu dönem, annelerin bebekleriyle güçlü bir bağ kurmasının temelini atarken, aynı zamanda annenin kendisine iyi bakmasını da gerektirir. Bu bakım, hijyen ve beslenme dışında psikolojik durumun iyi bir şekilde olmasını da gerektirebilir. Ancak duygusal olarak yoğun hisler yaşayan annelerde zaman zaman depresyon ve anksiyete gibi durumlar ortaya çıkabilir. Bu durumdaki anneler, bebeklerine bakma veya diğer rutin işlerin yerine getirmekte çeşitli sorunlar yaşayabilir.
Postpartum Depresyon Belirtileri Nelerdir?
Postpartum depresyon, bazı kadınlarda doğumla birlikte veya kısa bir süre sonra başlayan psikolojik değişikliklerdir. Bu durumdaki anneler, bebeklerine yetersiz olduklarını düşünüp daha fazla üzüntülü bir durumun içine girebilir. Ancak bu belirtiler annelerin kendi kontrolünde değildir ve mutlaka destek almaları gerekir. Postpartum depresyon belirtilerinden bazıları aşağıdaki gibi sıralanmıştır:
- Bebekle bağ kurmada zorluk
- Depresif veya ani değişen ruh hali
- Sürekli hüzün, mutsuzluk, umutsuzluk
- Sık sık ağlama
- Aile veya arkadaşlarla olan ilişkileri azaltma
- İştahın azalması veya çok fazla yemek yeme
- Uykusuzluk veya çok fazla uyuma
- Yorgunluk, halsizlik hissi veya enerjisi olmama
- Eskiden keyif duyulan şeylerden artık keyif almama
- Bebeğe yetersiz olduğunu düşünme ve iyi bir anne olmadığı kanısı
- Düşünme, karar alma, konsantrasyon sağlamada zorluk
- Eşe veya bebeğe karşı ilgisizlik
- Bebeğe veya kendisine karşı zarar verme veya intihar düşünceleri
Yukarıda bahsedilen belirtiler, kişiden kişiye değişebilir ve bazı kadınlarda birkaç hafta sürerken bazı kadınlarda daha uzun süre devam edip psikoza varan durumlar meydana gelebilir.
Postpartum Depresyon Neden Olur?
Postpartum depresyon çoğu yeni doğum yapmış kadında ortaya çıksa da her kadında meydana gelmeyebilir. Bu durumun nedenlerinin tam olarak bilinmesi mümkün değildir, ancak gebelik ve doğum süreciyle birlikte başlayan hormonal değişikliklerin sebep olduğu düşünülür. Bunlar arasında, fiziksel ve duygusal değişiklikler, stres, uyku sorunları, sosyal destek eksikliği, önceki doğumlardaki depresyon hikayesi veya zor doğum deneyimleri gibi çeşitli faktörler yer alabilir. Genel olarak postpartum depresyon nedenleri şöyle belirtilebilir:
- Genetik yatkınlık: Yapılan araştırmalar, ailesinde doğum sonrası depresyon yaşamış kişinin bu duruma daha yatkın olduğunu ortaya koymuştur.
- Fiziksel değişim: Vücuttaki progesteron ve östrojen hormonlarının doğumdan sonra hızlı bir düşüşe geçmesi, doğum sonrası depresyonu tetikleyen önemli faktörlerdir. Aynı zamanda trioid hormonlarındaki düşüş de, yorgunluk, halsizlik, depresif hissetme gibi semptomlara sebep olabilir.
- Duygusal değişim: Yeni doğan bebeğin sık sık uyanması, emzirilmesi ve diğer rutin bakımları, annede yorgunluğa sebep olarak çeşitli ruh hali değişimlerini ortaya çıkarabilir. Bu durumda anne, kendine vakit ayırmakta zorluk çekerek öz bakımını ihmal edebilir, hayatının kontrolünü kaybettiğini düşünebilir ve böylece depresyon sürecine girebilir.
Postpartum depresyon genellikle birden fazla faktörün etkileşim içinde olmasıyla gerçekleşir. Kadınlar bu duruma farklı tepkiler verebilir ve bu sebeple, tedavi yaklaşımları kişiye özel yürütülür.
Postpartum Depresyon Nasıl Tedavi Edilir?
Postpartum depresyon, tedavi edilebilir bir durumdur ve tedavi planı kişinin bireysel durumuna göre değişiklik gösterir. Tedavi genellikle, konuşma terapileri ve bazı hallerde ise antidepresan ilaçlarının kullanımını içerebilir. Tedavi sürecinde eş ve yakın aile üyelerinden destek almak ve bazı yaşam tarzı değişiklikleri yapmak faydalı olabilir. Bu durumun bazı belirtilerinin yaşanması halinde, öncelikli olarak bir kadın doğum uzmanıyla görüşmek gerekebilir. Doktorlar, gerekli hallerde bir psikolog ya da psikiyatri uzmanına yönlendirme yapabilir.
Postpartum Depresyonda Hangi Durumlarda Doktora Başvurulur?
Postpartum depresyon, annelerde yaygın görülen bir durumdur ve çoğu kadında da kısa bir sürede kendiliğinden geçebilir. Ancak bazı kişilerde uzun ve şiddetli seyredebilir ve profesyonel yardım almak gerekir. Aşağıda, postpartum depresyonda doktora başvurulması gereken bazı durumlar belirtilmiştir:
- Belirtilerin şiddetli veya uzun süreli olması: Doğum sonrası depresyon belirtileri şiddetli ise veya 2 haftadan daha uzun süredir devam ediyorsa bir sağlık uzmanına başvurmak gerekli olabilir. Şiddetli, uzun semptomlar, annenin günlük işlevlerini, annelik görevini veya yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir ve bu sebeple, profesyonel yardım almak önemlidir.
- Bebekle ilgili güvenlik ve bakım eksikliğinin olması: Postpartum depresyon, annenin bebeğe yapması gereken beslenme ve bakım işlerini yeterli düzeyde yapmamasına neden olabilir. Bu durumda, bebeğin gelişimi olumsuz etkilenip, güvenliği de tehlikeye girebileceğinden vakit kaybetmeden bir doktora başvurulması gerekir.
- İntihar düşüncelerinin veya girişimlerinin olması: Postpartum depresyonda bulunan bir kadında intihar düşünceleri veya intihar girişimleri gibi ciddi semptomların varlığı, acil tıbbi yardım alınmasını gerektirir. Bu tür durumlar aile yakınları tarafından ciddiye alınmalı ve gerekli desteğin sağlanması için acele edilmelidir.
Postpartum Depresyon Babalarda Görülür mü?
Postpartum depresyon yalnızca annelerde değil, babalarda da görülebilen bir durumdur. Doğum sonrası dönemde babalar da hormonal, fiziksel ve duygusal değişimler yaşayabilir ve bu değişiklikler postpartum depresyonla benzer özellikler gösterebilir. Babalarda postpartum depresyon, kişinin ilk kez çocuk sahibi olması, genç yaşta olması, daha önce depresyon yaşamış olması veya maddi zorluklar sebebiyle ortaya çıkabilir. Bu durumdaki babaların da tıpkı annelerde olduğu gibi yakınlarından destek ve profesyonel yardım almaları önerilir.
Postpartum Depresyon Önlenebilir mi?
Postpartum depresyon tam olarak önlenebilen bir durum olmasa da bazı faktörler bu durumun daha hafif ve kısa sürede atlatılmasına fayda sağlayabilir. Örneğin, daha önceki doğumlarında depresyon geçirmek, genetik yatkınlığın olması veya mevcut bir psikiyatrik rahatsızlığın olması, postpartum depresyon için risk faktörleri oluşturabilir. Postpartum depresyonun görülme riskini azaltabilecek bazı öneriler ise şunlardır:
- Eş, aile yakınları, arkadaşlar veya destek grupları gibi güvenilen insanlardan duygusal ve pratik destek almak.
- Desteğe ihtiyaç duyulduğunda başkalarından yardım istemekten çekinmemek.
- Düzenli fiziksel aktivite yapmak, sağlıklı beslenmek ve mümkün olduğunca uyumak.
- Derin nefes alma, meditasyon, yoga veya gevşeme gibi bazı stres azaltıcı yöntemleri uygulamak.
- Benzer deneyimleri olan diğer annelerle iletişim kurarak duygusal destek sağlamak.
- Kişisel bakımlar ve diğer ihtiyaçlar için zaman ayırmak.
Siz de kendinizde veya bir yakınınızda postpartum depresyonu içeren belirtiler olduğunu düşünüyorsanız bir sağlık kuruluşuna başvurabilirsiniz.